Schilder Ronald Ophuis legt collectieve trauma's vast in zijn schilderijen. We mogen trauma's niet vergeten, om herhaling te voorkomen. Robin van den Maagdenberg zocht hem op in zijn atelier en onderzoekt in een essay hoe trauma, herinnering en verzamelen met elkaar samenhangen.

De filosoof Jean Luc Nancy krijgt op zijn vijftigste te horen dat zijn hart op was. Hij krijgt een nieuw hart dat voelt als een indringer. Zijn immuunsysteem moet platgelegd worden om het nieuwe hart niet af te stoten. Hij mag ook niet meer naar drukke plekken, uit angst voor nieuwe infecties. Nancy wordt gedwongen te vertragen, en komt zo tot nieuwe inzichten. Ik lees Nancy's essay als een analogie met de huidige situatie, met het virus als indringer, die het immuunsysteem van de samenleving als geheel platlegt, ons dwingt te vertragen. En met de mogelijkheid tot verdiepende inzichten die ons als samenleving vitaler kunnen maken.

We zien onszelf als een verbeterproject dat ons ook wanhopig maakt: frustraties en obsessieve verlangens moeten opgeheven moeten worden. We zoeken naar heling. Maar wat is het eindpunt van dat verbeterproject als we onszelf nooit tot een sluitende éénheid kunnen maken? Wie we zijn is niet één persoon, we zijn honderdduizend verschillende personen. Identiteit is nooit een gestold iets, maar fluïde. Dat staat op gespannen voet met hoe we naar identiteit kijken; we denken daarover regie te hebben. Maar die controledrang leidt juist tot onmacht en depressie.

Vijf eeuwen lang heeft de mens zichzelf in het centrum van het universum geplaatst. Het idee dat de mens boven al het andere dat leeft staat, en boven de wereld zou staan, heeft een desastreus effect gehad, sociaal en ecologisch. Dat tijdperk wordt ook wel het antropogeen genoemd. Aan dat tijdperk komt nu een einde. We gaan beseffen dat we onderdeel zijn van een groter ecologisch systeem. Dat is nu ook wetenschappelijk bewezen. Daar horen andere gevoeligheden bij, en een omgang met elkaar en de aarde.

Er is geen model meer dat ons vertelt wat we wel en niet mogen doen. Er is ook geen autoriteit meer. We worden aangespoord initiatief te tonen, ons leven in eigen hand te nemen en vooral onszelf te worden.Dat lijkt vrijheid te geven, maar bewerkstelligt het tegenovergestelde: we raken uitgeput van het aan onszelf werken. De innerlijke kritische stem houdt ook maar niet op met klagen, het is nooit genoeg. Die stem komt niet langer van buiten, van een autoriteit, maar is een grommende stem die binnen in ons voortdurend nagalmt.